Mokra robota
Lasy to potężne, naturalne magazyny wody chroniące nas przed suszami, powodziami i nadmiernym odpływem wód. Zmiany klimatyczne oraz wynikające z niewiedzy błędy popełniane w przeszłości przyczyniły się do zaburzenia pracy tego naturalnego mechanizmu retencyjnego.
Wspomaganie lasów w tym procesie jest niezwykle ważne dla lokalnego klimatu, ilości wody w ciekach i zbiornikach wodnych, a także kluczowe dla licznych gatunków roślin i zwierząt, które przez zmiany klimatu tracą swoje siedliska.
Mając tego świadomość, leśnicy z poznańskiej dyrekcji Lasów Państwowych dzięki dofinansowaniu z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w celu ratowaniu mokradeł, realizują od 2021 roku projekt polegający na budowie małych urządzeń wodnych, które pozwolą ustabilizować lub poprawić stosunki wodne na tych cennych siedliskach. Projekt wchodzi w skład szerszego programu "Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu". Mechanizm Finansowy EOG reprezentuje wkład Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w tworzenie Europy zielonej, konkurencyjnej i sprzyjającej integracji społecznej.
W ramach projektu realizowanego na terenie RDLP w Poznaniu wybudowane zostanie 68 progów, 38 zastawek i 9 przepustów, a wyremontowane 5 zastawek i 13 przepustów. Łącznie to 133 działania w czasie trzech lat. Dla przykładu w Nadleśnictwie Karczma Borowa koło Leszna zbudowana infrastruktura ma zapewnić stały poziom wody dla jedynej w naszym regionie populacji żółwia błotnego. Z kolei Nadleśnictwo Góra Śląska odtworzyło zbiornik wodny na terenie leśnictwa Majówka, który powstrzyma wody opadowe przed ucieczką do morza poprzez Barycz i Odrę.
Do urządzeń tworzonych w ramach projektu należą na przykład progi wodne. Służą do stałego piętrzenia wody na małych ciekach lub rowach i kanałach. Dzięki progom można też spowalniać odpływ powierzchniowy wody. Progi mogą być budowane z drewnianych palisad.
Z kolei zastawki pozwalają na regulację i utrzymanie określonego (często zmiennego w czasie) poziomu wody. Zastawki najczęściej konstruuje się z materiałów naturalnych: desek i bali. Czasami dodatkowo umacnia się je kamieniami. Aby umożliwić wędrówkę rybom i innym organizmom wodnym, budowane są dla nich przepławki.
Dzięki temu oprócz retencji wody w korycie czy zbiorniku możemy zwiększyć retencję gruntową. To oznacza, że poziom wody na mokradle podnosi się, a także powraca właściwa dla takich miejsc bujna roślinność i ptactwo wodno-błotne.
Każdy z nas może zadbać o retencję na własnym terenie. W wielu miejscach w Wielkopolsce działają projekty skierowane do lokalnych społeczności, dofinansowujące tworzenie systemów deszczowych, które pozwalają zatrzymywać, a następnie korzystać z wody opadowej. Można założyć u siebie zbiornik na wodę, specjalny ogród retencjonujący wodę lub muldę chłonną.
Warto zorientować się, co można zrobić w sprawie retencjonowania w swojej okolicy, gdyż woda jest nam niezbędna do życia. Coraz częściej występujące susze to wyraźne zagrożenie dla naszej przyrody.
Materiał powstał w ramach projektu "Kompleksowa renaturyzacja mokradeł oraz odtwarzanie naturalnych wilgotnych siedlisk przyrodniczych na terenach ochronnych w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu przez zwiększenie retencyjności wodnej oraz spowalnianie odpływu wód" ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 w ramach programu "Środowisko, Energia i Zmiany klimatu" - "Wspólnie działamy na rzecz zielonej Europy".
