Czym się zajmuje trzeci sektor w Polsce?

Trzeci sektor ma do wypełnienia bardzo ważną społeczna rolę - po pierwsze, realizuje te zadania, które nie są realizowane przez państwo i rynek; po drugie, pobudza obywateli do aktywności społecznej.

Organizacje wciąż na uboczu.
Kiedy mówi się o organizacjach pozarządowych warto zastanowić się nad tym, na jakich obszarach koncentrują swoje działania. Pokazuje to bowiem, w jakim stopniu trzeci sektor wywiązuje się ze swoich istotnych dla społeczeństwa zadań.
Młody polski trzeci sektor jest już wyraźnie ukształtowany pod względem obszarów swojej działalności. Od wielu lat najważniejszym polem działania organizacji pozarządowych w Polsce są sport, turystyka, rekreacja i hobby. Niemal 40% wszystkich organizacji wskazuje, że jest to ich główny obszar zainteresowania. W ramach tej szerokiej kategorii działań mieszczą się takie organizacje jak kluby sportowe, organizacje zrzeszające działkowców, myśliwych, wędkarzy, kluby i koła zainteresowań, towarzystwa turystyczne itp. Wydaje się więc, że duża część trzeciego sektora w Polsce skupia swoją uwagę przede wszystkim na kwestiach związanych ze spędzaniem wolnego czasu. Co to oznacza? Że organizacje stawiają się nieco na uboczu głównych nurtów życia społecznego. Konsekwencją tego może być np. nie do końca korzystny wizerunek trzeciego sektora, angażującego się głównie w działalność hobbystyczną.

Znacznie mniej organizacji zajmuje się kulturą i sztuką (ok. 13%) i edukacją oraz wychowaniem (ok. 10 %). W pierwszym przypadku chodzi o organizacje, które za cel stawiają sobie podtrzymywanie tradycji i dziedzictwa kulturowego, promocję i wspieranie działalności artystycznej oraz środków masowego przekazu. W drugim przypadku chodzi o organizacje, które z jednej strony prowadzą rożnego rodzaju placówki oświatowe (począwszy od społecznych przedszkoli a skończywszy na wyższych szkołach), z drugiej zaś organizują szkolenia i kursy w ramach tzw. kształcenia ustawicznego.

Dziwna polityka państwa
Osobną kategorię tworzą usługi socjalne i pomoc społeczna (ok. 10%) oraz ochrona zdrowia (8%). Warto podkreślić, że na tym polu działają organizacje, które mają do wypełnienia bardzo ważne funkcje, z punktu widzenia społeczeństwa. Są one tym bardziej istotne, że działania państwa w tym zakresie są stosunkowo mało efektywne. Wydawałoby się, że wraz z postępującym kryzysem służby zdrowia w Polsce powinna istnieć tendencja do rozwoju tej części trzeciego sektora. Niestety jak pokazują statystyki nie można mówić o wzroście liczby organizacji działających na rzecz poprawy zdrowia czy pomocy społecznej, a wręcz o niewielkim jej spadku. Jest to bez wątpienia wynikiem specyficznej polityki państwa, które woli zachować niemal pełną kontrolę nad sferą ochrony zdrowia, a także nad opieką i pomocą społeczną. Wyraźnie obrazuje to jak słabo w Polsce realizuję się tzw. zasadę pomocniczości (subsydiarności), mówiącą o tym, że jeśli społeczeństwo - a więc także trzeci sektor - jest w stanie realizować pewne zadania samodzielnie to państwo nie powinno ingerować.

Pole do popisu
Niewiele w Polsce działa organizacji zajmujących się takimi kwestiami jak: rozwój lokalny (ok. 6%), rynek pracy, zatrudnienie, aktywizacja zawodowa (ok. 2%), ochrona środowiska (ok. 2%) oraz działalność polityczna i związana z ochrona praw człowieka (ok. 2%). Warto zwrócić uwagę na to, że te obszary działań odpowiadałyby najbardziej wąsko rozumianemu znaczeniu organizacji obywatelskich, czyli takich, które zajmują się sprawami obywatelskimi. Widać wyraźnie, że te obszary działań nie są w Polsce dostatecznie rozwinięte.

Zintegrować się
Podobnie nierozwinięta jest także ta część trzeciego sektora, która odpowiada za wspieranie inicjatyw obywatelskich i innych organizacji pozarządowych. Ten rodzaj działalności zadeklarowało jedynie około 1% wszystkich organizacji. Mamy więc do czynienia z sytuacją niedoboru tzw. organizacji parasolowych (zrzeszających inne organizacje) i infrastrukturalnych (dostarczających innym organizacjom niezbędnych zasobów: wiedzy, umiejętności, środków finansowych). Oznacza to, że polski trzeci sektor ciągle jeszcze nie jest wewnętrznie zorganizowany. Zadanie to jest szczególnie trudne ponieważ wymaga od organizacji pozarządowych podjęcia wzajemnej współpracy, która jak do tej pory nie zawsze się udawała. Jest to jednak jedno z ważniejszych zadań stojących przed polskimi organizacjami pozarządowymi ponieważ bez wewnętrznej integracji sektora nie będzie on wystarczająco silnym partnerem dla innych aktorów społecznej sceny.