Dziwna figura na planie twierdzy Poznań

Miłośnicy historycznych zagadek chętnie wyszukują tajemnicze znaki na planach dawnych budowli. Charakterystyczną figurę można zauważyć na planie XIX-wiecznej pruskiej twierdzy Poznań.

Poznań leży na drodze, którą musiałaby pokonać każda armia atakująca ze wschodu stolicę Prus Berlin. Dlatego tuż po zakończeniu wojen napoleońskich Prusacy zdecydowali właśnie tutaj zbudować potężna umocnienia. Co prawda brali pod uwagę również budowę twierdzy w Śremie, przeważyły jednak względy polityczne. Jak uznał szef sztabu pruskiej armii Karl von Grolman - był to dowód na to, że Prusy nigdy nie opuszczą tych terenów. Ostateczny plan powstał w 1823 r. Rozpoczęto budowę tzw. twierdzy poligonalnej, czyli umocnień o wielu wierzchołkach.

Najpierw powstał fort Winiary (jego pozostałości dziś nazywane są Cytadelą), potem umocnienia na prawym brzegu, a na końcu regularny mur wokół dzisiejszego śródmieścia. Biegł on wzdłuż obecnej ul. Królowej Jadwigi i Alei Niepodległości. Te trzy elementy łączy ze sobą figura trójkąta równobocznego. Powstaje on po wyprowadzeniu linii prostych z najważniejszych punktów umocnień: fortu Winiary, frontu prawobrzeżnego oraz tzw. rdzenia twierdzy na lewym brzegu. Wierzchołki tego trójkąta wypadały na moście katedralnym, przy obecnym wzgórzu Przemysła, a północny najważniejszy - na Grochowych Łąkach.

- To geometryczne rozplanowanie umocnień to odpowiedź na reguły prowadzenia wojny. W owym czasie była ona bardzo regularna - tłumaczy Jerzy Stiller, prezes Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji. Twierdzę poligonalną budowano do 1869 roku. - Po wojnie francusko-pruskiej okazało się, że dotychczasowy rodzaj umocnień nie sprawdza się na polu walki - zwraca uwagę Przemysław Maćkowiak z Instytutu Sztuki PAN, autor książki "Twierdza Poligonalna". Wynaleziono czarny proch oraz działa gwintowane, dzięki czemu artyleria miała dużo większy zasięg. Dlatego Prusacy musieli rozbudować poznańską twierdzę. Wokół dotychczasowych umocnień w odległości kilku kilometrów od centrum miasta powstał pierścień fortów artyleryjskich.

Umocnienia poligonalne uniemożliwiały rozwój miasta. Dlatego w 1902 roku cesarz zdecydował o ich rozbiórce. Do dziś pozostały tylko ich niewielkie fragmenty, m.in. zachodni przyczółek śluzy katedralnej, na wschodnim wybudowano budynek ICHOTu Bramy Poznania.