Poznańscy naukowcy walczą o lepszy klimat. Badając autobusy MPK!
Choć niewiele osób o tym wie, to właśnie w Poznaniu prowadzone są unikatowe w skali Europy badania pojazdów komunikacji miejskiej, które mogą się przyczynić do ograniczenia emisji spalin tych pojazdów, a co za tym idzie - wpłynąć korzystnie na klimat i środowisko.
Instytut Silników Spalinowych i Transportu na Wydziale Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej jest jednym z wiodących ośrodków naukowo-badawczych nie tylko w Polsce, ale również w Europie, w zakresie ekologii transportu. W głównym obszarze zainteresowań poznańskich naukowców znajduje się kwestia emisji spalin z silników spalinowych. - Analiza światowych trendów w dziedzinie ekologii wskazuje, że w celu efektywnego obniżenia zanieczyszczenia środowiska naturalnego, konieczny jest pomiar emisji gazów szkodliwych w warunkach rzeczywistych - tłumaczy prof. dr hab. inż. Jerzy Merkisz, dyrektor Instytutu Silników Spalinowych i Transportu.
Dzięki mobilnym analizatorom (unikatowa w skali świata aparatura pomiarowa), którymi dysponuje instytut, możliwe jest wykonywanie badań w pojazdach nie tylko w warunkach stacjonarnych, ale również dynamicznych - np. podczas rozruchu silnika. - Analizatory umożliwiają pomiar emisji toksycznych składników spalin pojazdów zasilanych różnymi paliwami - benzyną, olejem napędowym i paliwami alternatywnymi. To konieczne ponieważ do tej pory naukowcom brakowało wiedzy dotyczącej warunków rzeczywistej eksploatacji pojazdów oraz wpływu różnych czynników na poziom emisji. To np. organizacja ruchu, rozwiązania konstrukcyjne węzłów komunikacyjnych infrastruktury drogowej - dodaje Merkisz.
Instytut od lat współpracuje między innymi z poznańskim Miejskim Przedsiębiorstwem Komunikacyjnym. - Współpraca z MPK ma charakter okresowy, uzależniony od potrzeb i dostępności pojazdów produkowanych według najnowszych technologii. Chodzi na przykład o autobus z napędem hybrydowym. Tematyka badań przeprowadzanych do tej pory na zlecenie MPK Poznań dotyczyła m.in. opracowania modelu do przeprowadzenia testów zużycia paliwa w autobusach miejskich - wyjaśnia. Badania wykonano na kilkunastu pojazdach. Co ciekawe, były przeprowadzane w testach poligonowych na lotnisku w Bednarach, a także w rzeczywistych warunkach ruchu - podczas pracy przewozowej z pasażerami (m.in. na linii nr 76). Efekt tych prac to opracowanie algorytmu zużycia paliwa dla autobusów na większości linii miejskich w Poznaniu.
Ograniczenie emisji spalin przez pojazdy MPK, z korzyścią dla środowiska i klimatu w naszym mieście, wymaga spełnienia szeregu warunków. Jak przyznaje profesor Merkisz, podstawowy z nich to... ekonomia. - Stosowanie nowych technologii lub też modyfikacja istniejącej floty musi mieć uzasadnienie ekonomiczne. Nakładają się tutaj dziedziny nowoczesnych rozwiązań technicznych oraz warunków eksploatacji pojazdów. Tylko skoordynowane działania w tej materii mogą doprowadzić do wyraźnego pozytywnego wpływu na zmniejszenie negatywnego działania środków komunikacji miejskiej na środowisko naturalne w Poznaniu - zaznacza.
Poza względami ekonomicznymi problematyczne może być również ustawodawstwo. Poznańskie badania są unikatowe w skali Europy. - W tej dziedzinie ustawodawstwo nie jest jeszcze sprecyzowane. Instytut jest jednym z uczestników spotkań na poziomie Unii Europejskiej oraz wielu sympozjów organizowanych z tej dziedziny mających na celu kreowanie wytycznych do nowych uwarunkowań prawnych.
Jeśli w życie wejdą mechanizmy prawno-ekonomiczne promujące stosowanie nowoczesnych technologii w komunikacji miejskiej lub np. częściowe refinansowanie ich eksploatacji, zyska na tym środowisko naturalne. Według Merkisza kwestią ograniczenia emisji spalin produkowanych przez pojazdy komunikacji miejskiej interesuje się obecnie wiele przedsiębiorstw z Polski i Europy. - Wiele tych przedsiębiorstw wprowadza np. autobusy zasilane gazem ziemnym, wodorem, autobusy hybrydowe. Jednak warunkiem koniecznym wciąż jest uzasadnienie ekonomiczne. Zmiany w ustawodawstwie mogą tu być kluczowe.
Badania przeprowadzone na pojazdach poznańskiego MPK pozwoliły przygotować naukowcom pewne zalecenia, dzięki którym zmniejszone zostaną zużycie paliwa i emisja spalin autobusów. - Najważniejsze z nich to wprowadzanie pojazdów hybrydowych, co obecnie nie jest całkowicie uzasadnione ekonomicznie, a także modernizacja istniejących silników pod kątem konstrukcyjnym poprzez instalowanie m.in. filtrów cząstek stałych - tłumaczy profesor Merkisz.
Jak podkreśla Merkisz obecnie autobusy zasilane silnikami klasycznymi emitują mniej spalin (coraz nowsze rozwiązania), ale za to zużywają więcej paliwa. Powód? Komfort pasażerów w postaci choćby klimatyzacji. Ważne ze względów ekologicznych jest również ograniczenie tzw. pustych przebiegów autobusów. - Im większa liczba pasażerów, tym mniejsze zużycie paliwa i mniejsza emisja spalin w przeliczeniu na jednego pasażera - tłumaczy. - Z drugiej jednak strony lokalizacja pętli autobusowych w znacznej odległości od zajezdni powoduje przejazdy bez pasażerów na znacznych odległościach. Stąd zalecenia początkowych przystanków autobusów przy ich zajezdniach - dodaje. Inne działanie proekologiczne to, stosowane również w naszym mieście, bus-pasy. - Pozwalają nie tylko skrócić czas przejazdu, ale również zmniejszyć zużycie paliwa i ograniczyć emisję spalin - kończy.
- Zgodnie z raportem IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change, czyli Międzyrządowy Panel Zmian Klimatu- przyp.red.), w którym przedstawiono dane na temat emisji gazów cieplarnianych z pojazdów w krajach rozwijających się, podróżując w pojedynkę samochodem zasilanym benzyną powoduje się emisję równoważną 325-425 g na osobę na kilometr, czyli ponad 10 razy więcej na osobę i na kilometr niż autobus zabierający 40 pasażerów - mówi prof. dr hab. Zbigniew Kundzewicz, kierownik Pracowni Klimatu i Zasobów Wodnych Zakładu Badań Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN w Poznaniu.
Dlatego bardzo istotne jest inwestowanie w nowe technologie. - Choćby w pojazdy energio-oszczędne o niższej emisji spalin, elektryczne, hybrydowe czy wodorowe. Prowadzenie badań takich jak te w instytucie może być sporym krokiem naprzód - dodaje profesor Kundzewicz.
Transport miejski już teraz przyczynia się do ograniczenia negatywnego wpływu pojazdów na klimat i środowisko. - W przypadku wykorzystywania buspasów podróż autobusem jest szybka i wygodna, a także tańsza niż podróż samochodem. Miastom łatwiej jest także promować i inwestować w transport publiczny niż rozwijać infrastrukturę z myślą wyłącznie o samochodach - kończy Kundzewicz. Przykładem mogą być tutaj dofinansowania unijne, które znacznie łatwiej otrzymać w przypadku inwestycji służących transportowi publicznemu, choćby związanych z budową trasy tramwajowej, niż nowego wiaduktu, po którym będą jeździć auta.
Instytut Silników Spalinowych i Transportu Politechniki Poznańskiej ma na swoim koncie wiele projektów badawczych realizowanych w ramach programów unijnych (choćby Innowacyjna Gospodarka), ale też projektów finansowanych z budżetu państwa. Profesor Jerzy Merkisz był dwukrotnym laureatem Konkursu Marszałka Województwa Wielkopolskiego "i-Wielkopolska - Innowacyjni dla Wielkopolski" w Kategorii Innowacyjna Inwencja (nagrodzono go za projekty dotyczące autobusu hybrydowego).
