Decentralizacja Polski

W Poznaniu rozpoczął się Kongres XX-lecia Samorządu Terytorialnego. Utworzenie władzy samorządowej u progu niezależności III RP jest uważane za najbardziej udaną reformę minionego dwudziestolecia. W silnych regionalnych ośrodkach, takich jak Poznań czy Wrocław, można usłyszeć opinię, że decentralizacja powinna iść dalej, na wzór Włoch, Hiszpanii albo Niemiec.

Reforma samorządowa 20 lat temu w znacznym stopniu przyczyniła się do powstania w Polsce społeczeństwa obywatelskiego. Mieszkańcy miast i miasteczek zyskali większy wpływ na kształtowanie swojego lokalnego otoczenia. Samorządy same najlepiej znają własne potrzeby i coraz lepiej potrafią się we własnym gronie dogadywać w sprawie wydawania swoich ograniczonych środków finansowych. Polskie samorządy muszą się jeszcze sporo nauczyć. Skuteczna władza lokalna kształtowała się w większości państw Europy Zachodniej dziesiątki lub setki lat. Zwolennicy powierzenia jej większych kompetencji argumentują, że prowadzi to do wzrostu aktywności obywateli. Tymczasem przyzwyczajanie ludzi do czekania na zakazy, nakazy i recepty z dalekiej stolicy może utrwalać ich bierność. Lokalni politycy wskazują często, że w miastach i regionach pozostaje za mała część podatków ich mieszkańców, podczas zbyt wiele władzy pozostaje skoncentrowane w Warszawie. Za pogłębianiem decentralizacji opowiada się m.in. prezes Związku Miast Polskich i prezydent Poznania Ryszard Grobelny.

Polska jest państwem jednolitym, w przeciwieństwie np. do Niemiec, które są związkiem państw, czyli federacją. Stan ten wynika z racji historycznych i bez względu na to, jak bardzo Poznań czy Wrocław tęskniłyby do roli stolic państw związkowych takich jak bawarskie Monachium i saksońskie Drezno, trudno oczekiwać, aby polscy politycy zdobyli się na zmianę ustroju państwa w kierunku federacji. Tymczasem w części Europy postępuje funkcjonalna decentralizacja, dająca regionom bardziej aktywną rolę, nie naruszając przy tym struktury państwa. Np. regiony włoskie mają ograniczoną samodzielność finansową. Lokalne przepisy chronią ich kulturowej niezależności. Decentralizacja nie dotyczy jednak takich dziedzin jak prawo publiczne i karne oraz polityka zagraniczna (poza misjami gospodarczymi i kulturalnymi, które już dziś może z powodzeniem prowadzić np. marszałek województwa wielkopolskiego).