Skarbnicy Unii Metropolii Polskich spotkali się w Poznaniu. "Potrzeba zmian!"

Trwały rozmowy o finansach samorządów.

Skarbnicy dyskutowali m.in. o podatkach i opłatach lokalnych, ale także o tym, jak wyprowadzić budżety miast i gmin z kryzysu. Rozmawiali też o postulatach zmian w systemie finansów publicznych.

Jednym z ważniejszych tematów, o jakich rozmawiano na komisji, było finansowanie samorządów. Głównym źródłem dochodów miast w Polsce są podatki mieszkańców - głównie PIT i CIT. Podkreślali, że po zmianach ustawy o podatku dochodowych od osób fizycznych, miasta mają znacznie mniej pieniędzy na swoje zadania - np. na dofinansowywanie żłobków, ochrony zdrowia, remonty szkół czy naprawy chodników.

Dodano, ze ubytkowi dochodów towarzyszy niepełna "rekompensata". "W 2021 roku wynosiła ona 8 mld zł, a w 2022 13,7 mld zł. W tym roku, w maju, Ministerstwo Finansów zaproponowało ok. 9 mld zł "wyrównania" dla samorządów. Tymczasem Związek Miast Polskich oszacował, że ubytek za 2023 rok wyniesie ok. 30 mld zł" - przekazują poznańscy urzędnicy.

"Dlatego postulujemy zwiększenie kwoty proponowanej przez resort finansów do co najmniej 13,7 mld zł, jak miało to miejsce w roku ubiegłym" - mówił Krzysztof Mączkowski, Skarbnik Miasta Łodzi. "Trzeba też przypomnieć, że jeszcze w tym roku powiaty potrzebują minimum 2,4 mld zł do ustabilizowania wykonania budżetów. Oznacza to, że środki z obecnie dzielonej transzy są zdecydowanie za małe. Postulujemy, aby strona rządowa miała to na względzie" - dodał.

Wskazano, że wątpliwości budzi nie tylko wysokość kwot, ale też dotychczasowy sposób ich podziału. Skarbnicy podkreślają, że środki powinny być dzielone zgodnie z zaproponowaną przez stronę samorządową formułą, która gwarantuje podział najbardziej sprawiedliwy i niepreferujący żadnej z kategorii samorządów (gminy wiejskie, gminy miejsko-wiejskie, miasta, miasta na prawach powiatu, powiaty, województwa samorządowe).

Dodano, że potrzebne są też znaczące zmiany systemowe w finansowaniu samorządów. Przede wszystkim należy zwiększyć ich udział w PIT odpowiednio do 57,12 % dla gmin, 15,25% dla powiatów oraz 2,38 % dla województw.

"Chcemy również, by jeszcze w tej kadencji zmieniono ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego tak, by miasta i gminy miały udziały także w części ryczałtowej podatku PIT"- mówiła Dorota Pudło-Żylińska, Skarbnik Miasta Szczecina. "To ważne, ponieważ ze względu na zmiany w ramach Polskiego Ładu wielu podatników zmieniło formę opodatkowania i przeszło na ryczałt. Tymczasem ta forma podatku zasila dziś wyłącznie budżet centralny - pieniądze trafiają do budżetu państwa, ale nie do miast i gmin" - dodała.

Kolejnym wyzwaniem, jakie stoi przed samorządami, jest finansowanie oświaty. Samorządy proponują nowy mechanizm ustalania minimalnej wysokości subwencji oświatowej. Miałaby ona wynosić co najmniej 3 proc. wartości PKB - ale nie mniej, niż wydatki bieżące samorządów przeznaczane na wynagrodzenia wraz z pochodnymi i dotacje dla placówek niepublicznych.

"Kwota subwencji oświatowej ustalona w budżecie państwa na 2023 rok wynosi obecnie 64,4 mld zł. Po przyjęciu proponowanych przez nas zmian wynosiłaby 99,5 mld zł, czyli o ponad połowę więcej" - mówił Piotr Husejko, Skarbnik Miasta Poznania. "Te zmiany są konieczne, jeśli chcemy zatrzymać niekorzystne trendy, jakie widać już dziś. Z roku na rok wynagrodzenia nauczycieli coraz bardziej zbliżają się do płacy minimalnej, a uczelnie o profilu pedagogicznym odnotowują spadek liczby absolwentów. Rośnie za to liczba uczniów, którzy wybierają szkoły niepubliczne. Tylko odpowiednie dofinansowanie oświaty może odwrócić tę sytuację" - dodał.

Podczas komisji rozmawiano także o postulowanych zmianach w systemie podatków lokalnych.

"Postulujemy zmianę zasad konstruowania stawek podatków i opłat lokalnych, np. uzależnienie stawek podatku od nieruchomości od poziomu zamożności mieszkańców danej gminy" - mówiła Stanisława Kozłowska, Skarbnik Miasta Białegostoku. "Dziś ustawa określa maksymalny pułap stawek podatkowych, taki sam dla wszystkich samorządów" -dodała.

Skarbnicy proponują ponadto uproszczenia polegające m.in. na zmniejszeniu liczby stawek podatkowych. "Postulowana jest też konsolidacja podatkowa polegająca np. na likwidacji w miastach podatku rolnego i zastąpienie go podatkiem od nieruchomości" - przekazują miejscy urzędnicy.