Centrum pełne szyfrów i tajemnic
Takiego miejsca jeszcze w Poznaniu nie było: tajemnice, zagadki, szyfry i wywołujące dreszcz tajne urządzenia! Wszystko to zobaczycie już niebawem w Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu.
Trzydzieści milionów złotych z budżetu miasta i Unii Europejskiej zainwestowanych w budowę Centrum ma swoją wymowę i zapewne robi wrażenie. Ale to nie wszystko. Równie ważne jest to, że Poznań wzbogaci się o nowe, ciekawe miejsce, opowiadające historię, która nie powinna zaginąć. Centrum Szyfrów Enigma będzie nową marką Poznańskiego Centrum Dziedzictwa, operatora takich uznanych marek kulturalno-turystycznych interpretujących dziedzictwo jak Brama Poznania czy Trakt Królewsko-Cesarski.
Upamiętnić trzech geniuszy
Misją Centrum Szyfrów Enigma jest upamiętnienie i upowszechnienie wiedzy o tym, że skutecznego złamania szyfrów niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma dokonali trzej absolwenci matematyki Uniwersytetu Poznańskiego: Marian Rejewski, Henryk Zygalski i Jerzy Różycki. Gdyby nie ich przedwojenne dokonania, nie byłoby późniejszych sukcesów brytyjskich kryptologów, a zwycięstwo aliantów wcale nie byłoby pewne.
Kluczową w tej historii decyzję podjął Maksymilian Ciężki, pochodzący z Szamotuł doświadczony oficer radiowywiadu. To on zaprosił do pracy nad nowymi niemieckimi szyframi matematyków z Uniwersytetu Poznańskiego. O pomoc poprosił prof. Zdzisława Krygowskiego, pochodzącego ze Lwowa wybitnego matematyka, byłego rektora Politechniki Lwowskiej, który po I wojnie światowej objął katedrę na Uniwersytecie Poznańskim.
Wydział Matematyczno-Przyrodniczy uniwersytetu mieścił się wówczas w byłym zamku cesarskim. To Krygowski zorganizował w styczniu 1929 roku półroczny tajny kurs dla ponad dwudziestu najzdolniejszych studentów matematyki. Zajęcia odbywały się potajemnie na poznańskiej Cytadeli, gdzie stacjonował batalion radiotelegraficzny. Kurs wyłonił najlepszych młodych kryptologów: Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego. Pierwszy pochodził z Bydgoszczy, drugi z Poznania, a trzeci z Wyszkowa, do którego trafił jako dziecko z Kresów.
Centrum Szyfrów Enigma znajduje się dziś dokładnie w tym samym miejscu, w którym w latach 1930-1932 absolwenci Uniwersytetu Poznańskiego ćwiczyli się w łamaniu niemieckich szyfrów: przy ulicy Święty Marcin 78. Budynek pruskiej intendentury, zniszczony w czasie walk o Poznań w 1945 roku, został w latach 1949-1950 zastąpiony budynkiem komitetu wojewódzkiego partii. To miejsce dla społeczeństwa odzyskali studenci w 1990 roku. Dziś, w wolnej Polsce, w budynku należącym do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza opowiadamy historię największego bodaj sukcesu intelektualnego niepodległej II Rzeczpospolitej.
Pierwszego udanego odszyfrowania meldunku Enigmy dokonał w grudniu 1932 roku Marian Rejewski. Stało się to już w Warszawie, w Pałacu Saskim, w którym pracowali kryptolodzy. W walce z Enigmą wspomogli go wkrótce Henryk Zygalski, autor płacht pozwalających ustalać położenie wirników niemieckiej maszyny i Jerzy Różycki. Rejewski opracował narzędzia, które Polacy przeciwstawili Enigmie - cyklometr oraz bombę Rejewskiego. Na podstawie wiedzy o Enigmie Polacy zrekonstruowali też mechanizm maszyny. W lipcu 1939 roku przekazali polskie kopie Enigmy i całą swoją wiedzę aliantom.
Nie tylko historia
Tę krzepiącą historię opowiadamy na ekspozycji CSE w nowoczesny, multimedialny i angażujący intelektualnie naszych gości sposób. Pokazujemy im m.in. cyklometr, bombę Rejewskiego czy oryginał Enigmy. Promujemy odwagę, otwarte umysły, znaczenie pracy zespołowej, wytrwałości i dociekliwości.
Nasza wystawa - warto zapamiętać - to nie tylko historia. Składa się z trzech części: kursu szyfrów, wzorowanego na tym, który stał się udziałem młodych polskich matematyków w 1929, historii tajemnicy złamania szyfrów Enigmy oraz krótkiej historii rewolucji cyfrowej, będącej wynikiem pracy najtęższych mózgów kryptologicznych świata w okresie II wojny światowej.
Każdy, kto chciałby pogłębić swoją wiedzę o polskich kryptologach, może odwiedzić również Mediatekę - bezpłatną strefę, w której zgromadziliśmy archiwalne filmy, wywiady z członkami rodzin kryptologów, skany dokumentów i księgozbiór na temat szyfrów. Do Mediateki można przyjść bez biletu - wystarczy umówić się na termin.
CSE to również przedsięwzięcia edukacyjne, skupione wokół Strefy Szyfrów, przeznaczonej dla rodzin z dziećmi. Na początek zapraszamy rodziny z dziećmi w wieku 6-10 lat, ale planujemy systematycznie poszerzać naszą ofertę. Chcemy uczyć poprzez zabawę i zachęcać dzieci do poznawania historii sukcesu polskich naukowców. Sukcesu, który obronił świat przed złem.
Piotr Bojarski, kierownik CSE, Poznańskie Centrum Dziedzictwa
